Pita me prelijepa voditeljica jutarnjeg programa: „Šta je razlika između umjetničke i komercijalne fotografije?“
Valjda zbog onih sarajevskih 42”C, augusta 2017. godine izleti mi ono „Samo ime kaže.“ I dodam tu još nekih fraza, a u isto vrijeme razmišljajući upravo o tome pitanju.
Sve to pokušavanje traženja generalne definicije o tome šta je ili šta nije umjetnost je tema puna zagonetki. U isto vrijeme, upravo zbog tih zagonetki, daje mogučnost da se uz pomoć jezičkih fraza „prihvatljivo“ definiše, ali koliko god „pametno i fino“ upakuješ tu definiciju; ako razmisliš, dođeš do spoznaje da „opet nešto fali“.
U tom momentu praktično dolazi do potvrde one Kantove „Ja znam da ne znam“.
Nijedan veliki umjetnik ne vidi stvari onakvim kakve one stvarno jesu. Ukoliko bi bilo tako on bi prestao da bude umjetnik.
Aristotel
Istinska umjetnost ima karakteristiku neodoljive potrebe ukorijenjene u kreativnom umjetniku.
George Bernard Shaw
Stvarno, pa kad bi to bilo tako lako, onda to više ne bi bila umjetnost. To bi bio neki poziv, zanat, koji ima konkretno definisane granice, kvalitet i produkte.
A to upravo kad je u pitanju umjetnost nije moguće, jer umjetnost je slobodna, beskonačna, nepokorljiva, neprolazna, besmrtna, humana, apsolutna, neodređena, otvorena, demokratska.
I bez „sile“, otporna je na destrukcije, nacionalizam, rasizam, diskriminaciju, ugnjetavanje, laži, manipulacije. I kao takva je otvorena za pozitivnog čovjeka „u nama“.
Umjetnost nije nikada završena – samo napuštena.
Leonardo da Vinci
Umjetnost je povezana sa težnjom prema savršenstvu, ljepoti. Ali umjetnost je i slika društveno-političkih kretanja, procesa i uopšte evolucije i razvoja civilizacije, kulture, svijesti, morala. Umjetnost je i slikanje istorijskih događaja. Može da bude i bunt ili protest. Duhovna, religijska ili filozofska vizija prošlosti, sadašnjosti ili budučnosti.
Obično umjetnost vidimo, slušamo, ali ni to nije kompletan atribut. Jer miris parfema može biti takođe umjetnost.
Fotografija kao umjetnost je posebna priča. Dugo je trebalo da postane priznata kao umjetnost. Ali teško je definisati šta je umjetnička fotografija. Jer umjetničku fotografiju, kao i bilo koje drugo istinsko umjetničko djelo, ne čini logika pravljenja jednog „proizvoda“, nego alogično stanje umjetnika koji radi na tom djelu.
Koliko god imaš dobre farbe, kistove, platna, ili kameru, objektiv, osvjetljenje, motiv; sve to nije dovoljno da nešto bude „priznato“ kao umjetnost. I obrnuto: ako je sve nabrojano, najjeftinije i najobičnije, to nije prepreka jednom umjetniku, da s tim „alatom“ dođe do pravog umjetničkog djela.
Postoji i jedna druga perspektiva koja određuje šta je ili nije umjetnost. Naime, kod većine umjetnika, proces stvaranja je jedno posebno stanje. Te je za samog umjetnika to “umjetničko” stanje svijesti i taj produkt koji nastaje kroz to “stanje” je samim tim umjetnost. Samim tim je taj „produkt“ umjetničko djelo, jer nije nastalo na osnovu nekog standardnog procesa; ali ipak to još nije dovoljno da bude prihvaćeno od strane „mase“, da bi konačno dobilo epitet opšteprihvačenog umjetničkog djela.
Da bi bio umjetnik, da bi proizvodio umjetnička djela, da bi bio priznat i prihvačen kao umjetnik, a time i dobio mogučnost da utičeš na „priznavanje“ šta je ili nije „umjetnost“, potreban je dug, naporan i istrajan rad. Rad na sebi, rad na tehnici, rad na materijalu, experimentisanje, izlaganje.
Picasso je u svom umjetničkom vijeku napravio preko 180 000 slika i crteža! Tek u poznim godinama je postao priznat, cijenjen i bogat.
Umjetnost je požrtvovani rad, pun odricanja. Ali upravo spomenuta „četvrta dimenzija“ u koju se otisne svaki istinski umjetnik je nagrada za taj rad.
Materijalna nagrada je povezana sa faktorima kao što su „imati sreće“, profesionalni marketing, početni kapital, istrajnost i sve ono što je i za svaki drugi biznis, potrebno da bi uspio ili ne.
Prije svega, čovjek u „nama“.
H.M.
