Piše: Radoša Milutinović, BIRN, Beograd
Vojni veštak, svedok Tužilaštva, na suđenju bivšim šefovima Službe državne bezbednosti (SDB) Srbije, Jovici Stanišiću i Franku Simatoviću, izjavio je da su jedinice službe učestvovale u progonu i ubistvima civila nesrpske nacionalnosti u ratu u Bosni i Hercegovini.
Vojni veštak Rejno Tunens je pred Mehanizmom za međunarodne krivične sudove (MMKS) u Hagu u utorak izjavio da su jedinice SDB Srbije, tokom rata, učestvovale u nasilnom preuzimanju opština i mesta u BiH.
Tunens je potvrdio navode optužnice da su “Crvene beretke” SDB-a Srbije, Srpska dobrovoljačka garda (SDG) Željka Ražnatovića Arkana i razne dobrovoljačke formacije pod kontrolom te službe, poput Šešeljevaca, s proleća 1992. godine, igrale značajnu ulogu u zauzimanju Bijeljine, Zvornika, Doboja, Bosanskog Šamca i Brčkog.
Na osnovu brojnih dokumenata koje je analizirao, Tunens je zaključio da su pripadnici tih jedinica počinili zločine nad nesrpskim civilima, s ciljem da ih trajno uklone s područja koja su lideri bosanskih Srba proglasili svojim.
Kao primer zločina “Crvenih beretki”, Tunens je naveo ubistvo najmanje 16 Bošnjaka u selu Crkvine kod Bosanskog Šamca, početkom maja 1992.
Bivši šef SDB Srbije Stanišić i njegov pomoćnik Simatović optuženi su za učešće u udruženom zločinačkom poduhvatu, koji je imao za cilj nasilno i trajno uklanjanje Hrvata i Muslimana sa velikih delova teritorija Hrvatske i BiH, radi njihovog pripajanja ujedinjenoj srpskoj državi.
Optužnica ih tereti za progon, ubistva i deportaciju civila Hrvata i Bošnjaka tokom ratova u Hrvatskoj i u BiH.
Na čelu tog zločinačkog udruženja, prema optužnici, bio je predsednik Srbije Slobodan Milošević.
Nasilno zauzimanje opština u kojima Srbi nisu bili većina, bilo je, po Tunensu, ostvarivanje najvažnijeg ratnog cilja – razdvajanje Srba od Bošnjaka i Hrvata, prema rečima tadašnjeg predsjednika Republike Srpske Radovana Karadžića – koji je proklamovan u maju 1992.
O učešću “Crvenih beretki” u operacijama u Podrinju, komandant VRS-a Ratko Mladić dogovarao se sa Simatovićem ‘Frenkijem’, proizlazi iz zapisa iz ratnog dnevnika Mladića sa sastanka u februaru 1993, rekao je veštak.
Van borbi, “Crvene beretke” u Bratuncu i Skelanima, su tada odbijale da se povinuju komandi VRS-a, tvrdeći da im komanduje isključivo Ministarstvo unutrašnjih poslova Srbije, navedeno je u izvještaju VRS-a koji je u sudnici citirao Tunens.
Tunens je posvedočio, citirajući dokumente VRS-a, da su Stanišić i Simatović, 1994. neposredno na terenu upravljali operacijom protiv Armije BiH u Cazinskoj krajini. Operacija, poznata kao Pauk, bila je sadejstvo VRS-a, SDB-a Srbije i vojske Republike Srpske Krajine (RSK).
Dokument VRS-a, na koji se Tunens pozvao, navodi Stanišićeve reči da ga na terenu zanima “samo upravljanje borbenim operacijama”.
Po ratnim zapisima Mladića, prikazanim u sudnici, operacija Pauk bila je dogovorena na sastanku kod predsednika Srbije Miloševića u Beogradu, u decembru 1993. godine.
Mladić je zapisao Stanišićeve reči da njegovih “100-120 ljudi” mogu na teren poći narednog dana.
Po Tunensu, to je značilo da šef SDB-a Srbije raspolaže “vrhunski obučenom” jedinicom “u stanju visoke borbene gotovosti”.
U decembru 2015, nakon što je Apelaciono veće Haškog tribunala odbacilo njihovu prvostepenu oslobađajuću presudu, njih dvojica su se izjasnili da nisu krivi za zločine za koje su optuženi.
Veće je ocenilo da je došlo do pogrešne primene zakona i tumačenja kada su 2013. Stanišić i Simatović prvostepenom presudom oslobođeni, te je naložilo da proces bude ponovljen, a svedoci ponovo saslušani pred novim sudijama.
Tunens nastavlja svoje svedočenje danas.
